Heb je gemerkt dat je aandachtsniveau tijdens je menstruatiecyclus iets kan veranderen?
Dit kan vooral merkbaar zijn voor vrouwen die gediagnosticeerd zijn met AD(H)D. Er treden verschillen op in hun vermogen om te focussen en hun aandacht vast te houden. Tijdens de menstruatiecyclus kunnen er momenten zijn waarin het moeilijker lijkt om te plannen, te organiseren en de aandacht te richten. En in het geval van het gebruik van ADHD-medicatie kan opgemerkt worden dat deze niet zo goed lijkt te werken.
Er is zeer weinig onderzoek gedaan naar de interactie tussen vrouwelijke hormonen en symptomen van ADHD. Maar vrouwen met ADHD zouden veel kunnen hebben aan meer inzicht in deze mechanismen.
Hier zijn enkele vaak gestelde vragen bij vrouwen en meisjes over hun hormonen en ADHD-symptomen.
1. Kunnen hormonen van invloed zijn op ADHD-symptomen?
Er is steeds meer bewustzijn van de relatie tussen geslachtshormonen en neurotransmitters. Neurotransmitters geven boodschappen door tussen neuronen in de hersenen.
Dopamine is een neurotransmitter die belangrijk is voor onder andere motivatie en beloning. Het is een stof die je een goed gevoel geeft en heeft belangrijke functies voor onze executieve functies, waaronder aandacht.
Voor mensen met ADHD wordt aangenomen dat de regulatie van dopamine anders werkt. Zo wordt gesteld dat er lagere niveaus van dopamine zijn in de synapsen van de hersenen (de verbindingen tussen neuronen) bij mensen met ADHD. Onze beste huidige theorie is dat verlaagde synaptische dopamine bijdraagt aan ADHD-symptomen en moeilijkheden bij het flexibel richten van de aandacht, het vasthouden van de aandacht en het reguleren van activiteitsniveaus.
ADHD-medicijnen, zoals methylfenidaat, helpen om meer dopamine beschikbaar te maken in de synaps. We nemen aan dat dit een van de redenen is waarom symptomen van ADHD verminderen en de aandacht verbetert met ADHD-medicatie.
Geslachtshormonen, waaronder oestrogeen en progesteron, schommelen door verschillende fasen van het leven van een vrouw. Schommelingen in de niveaus van geslachtshormonen kunnen de hersenfunctie beïnvloeden door de niveaus van neurotransmitters, waaronder dopamine en serotonine, te veranderen, die belangrijk zijn voor onze stemming.
De relatie tussen geslachtshormonen en neurotransmitter niveaus is complex. Dierenstudies hebben aangetoond dat hogere niveaus van oestrogeen gerelateerd zijn aan verhoogde niveaus van dopamine. Progesteron lijkt ook de dopamine niveaus te beïnvloeden, maar de relatie tussen dopamine en progesteron is minder duidelijk.
2. Wat gebeurt er met mijn aandacht gedurende mijn menstruatiecyclus?
Oestrogeen- en progesteron niveaus fluctueren gedurende de menstruatiecyclus. De belangrijkste fasen van de menstruatiecyclus zijn de folliculaire fase (verwijzend naar de eerste dagen van de menstruatie tot de ovulatie), en de luteale fase (de dagen tussen de ovulatie en de volgende periode).
Onderzoek gevoerd naar of aandachtsniveaus veranderen gedurende de menstruatiecyclus is inconsistent.
Voor vrouwen die gevoelig zijn voor hormonale schommelingen in de menstruatiecyclus, wordt de premenstruele of late luteale fase geassocieerd met slechtere aandacht, hogere angst en stress, of aan ernstigere vormen van premenstrueel syndroom (PMS).
Onderzoeken tonen aan dat sommige aandachtgerelateerde taken beter worden uitgevoerd wanneer er hogere niveaus van oestrogeen zijn, zoals voor de eisprong. De prestaties kunnen slechter zijn wanneer er lagere niveaus van oestrogeen en hogere niveaus van progesteron zijn, zoals in de paar weken na de eisprong en voor de menstruatie. Dit sluit aan bij wat veel vrouwen met ADHD melden: hun aandacht is beter voor de eisprong en kan daarna verslechteren.
3. Wat als ik de anticonceptiepil neem?
Wat vrouwen met ADHD betreft is hier is weinig onderzoek naar gedaan. De orale anticonceptiepil lijkt de aandacht niet te veranderen in de algemene bevolking, maar kan het risico op depressie bij sommige vrouwen verhogen.
Voor meisjes en vrouwen met ADHD suggereert onderzoek dat het risico op depressie bij het gebruik van de anticonceptiepil zelfs hoger is dan bij meisjes en vrouwen zonder ADHD.
4. Wat gebeurt er met mijn ADHD-symptomen als ik een baby krijg?
Oestrogeenspiegels stijgen tijdens de zwangerschap en dalen na de geboorte. Deze en andere hormonale veranderingen kunnen de cognitie en ADHD-symptomen beïnvloeden.
Er is echter een gebrek aan onderzoek bij zwangere vrouwen met ADHD, hoe ADHD-symptomen kunnen veranderen en of eventuele ADHD-medicatie moet worden gestopt of aangepast.
5. Wat met mijn ADHD als ik in de perimenopauze of menopauze zit?
De schommelende en uiteindelijk dalende niveaus van oestrogeen (specifiek estradiol) tijdens de perimenopauze worden geassocieerd met "brain fog" voor veel vrouwen. Symptomen omvatten vaak moeilijkheden met aandacht en de hogere executieve functies (zoals plannen, organiseren en beslissingen nemen).
Hoewel er geen specifiek onderzoek is gedaan naar ADHD-symptomen tijdens de menopauze, heeft een recente studie gevonden dat vier weken gebruik van psychostimulantia de moeilijkheden met executieve functies die in de middelbare leeftijd ontstaan tijdens de perimenopauze en vroege postmenopauze verbeterde.
Anekdotisch melden vrouwen met ADHD dat hun ADHD-symptomen kunnen verergeren tijdens de perimenopauze en menopauze.
Hormonen en ADHD - Wat nu?
Vrouwen en meisjes met ADHD zijn te lang verwaarloosd. Meer leren over hoe hormonen van invloed zijn op ADHD-symptomen bij vrouwen en meisjes met ADHD is een dringende onderzoeksbehoefte!
Dergelijk werk kan leiden tot klinische richtlijnen over het aanpassen van medicatie voor ADHD naarmate hormonen schommelen, specifieke hormonale behandelingen voor meisjes en vrouwen met ADHD, en hoe vrouwen met ADHD het best kunnen worden ondersteund. Voor nu raad ik meisjes en vrouwen met ADHD aan met hun arts te praten (een huisarts, psychiater, kinderarts of gynaecoloog/verloskundige) over hoe zij zich voelen en welke ondersteuning zij kunnen gebruiken.