Navigeren tussen de stereotiepen en de verborgen realiteit van ADHD
Soms zijn de symptomen van ADHD bijna onmogelijk te missen - maar andere keren glipt het verraderlijk onder de radar door. Kinderen die de stereotiepe symptomen vertonen, zoals hyperactiviteit of impulsiviteit, worden vaak snel herkend en gediagnosticeerd. Maar degenen met minder voor de hand liggende tekenen, zoals emotionele ups en downs of moeite met slapen, kunnen gemakkelijk over het hoofd worden gezien - soms zelfs tot in de volwassenheid. Hier zijn de sluwe manieren waarop ADHD zich vaak verstopt, recht onder onze neus.
Ondanks dat ADHD zich op verschillende en zelfs tegenstrijdige manieren manifesteert, wordt het vaak alleen geassocieerd met een handvol stereotiepe gedragingen en presentaties. Dus wanneer minder voor de hand liggende symptomen van ADHD plotseling opduiken, worden ze soms genegeerd of verkeerd gediagnosticeerd.
En dan, wanneer subtiele maar levenslange symptomen van ADHD tot uiting komen onder unieke en stressvolle omstandigheden, worden ze plotseling onbeheersbaar. En pas dan krijgen veel volwassenen (soms) de hulp die ze nodig hebben.
Hier zijn veelvoorkomende over het hoofd geziene tekenen van ADHD, waaronder onverwachte symptomen en zelfs die die lijken in strijd te zijn met de diagnose.
Ontcijfer de subtiele signalen: Verborgen tekens die naar ADHD kunnen wijzen
1. Je hebt altijd al moeite gehad met concentratie, rusteloosheid en ongeduld, maar het heeft nooit echt invloed gehad op je werk of je gezinsleven - totdat het leven plotseling veranderde.
Zelfs als je als kind niet gediagnosticeerd werd, kan het zijn dat je toch ADHD hebt. Vaak blijven symptomen van aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit redelijk onder controle dankzij aangeleerde manieren om ermee om te gaan, maar ze kunnen ineens uit de hand lopen door grote levensveranderingen, zoals je eerste job krijgen, trouwen of een gezin stichten. Misschien merkte je bijvoorbeeld pas problemen op toen je midden in de wereldwijde pandemie belandde.
2. Misschien ben je niet hyperactief of impulsief, maar heb je wel periodes waarin je weinig motivatie voelt en moeite hebt met het maken van keuzes.
ADHD kent veel verschillende vormen en symptomen. De DSM-V verdeelt ADHD in drie subtypes: overwegend onoplettend, overwegend hyperactief-impulsief, en gecombineerd. Meisjes vertonen vaker het onoplettende type dan jongens, die juist vaker hyperactief en impulsief zijn.
Een jongen die vaak lastig is, zal eerder de aandacht trekken die kan leiden tot een ADHD-diagnose dan een meisje dat vergeetachtig is maar verder geen problemen veroorzaakt. Als jonge meisjes toch hyperactief zijn, is dat meestal op een minder opvallende manier, bijvoorbeeld door veel te praten. Deze minder opvallende symptomen worden soms niet herkend als ADHD bij meisjes. Lees ook: Waarom ADHD vaak ongediagnosticeerd blijft bij vrouwen: Symptomen, oorzaken en impact
Bovendien kunnen de opvallende hyperactieve en impulsieve gedragingen bij meisjes vaak eerder afnemen of veranderen, waardoor ze gevoeliger worden voor wat anderen van hen vinden dan jongens. Hun hyperactiviteit verdwijnt niet, maar verandert eerder in een innerlijke onrust en een hoofd vol gedachten, wat kan lijken op moeite hebben met keuzes maken en een gebrek aan motivatie.
3. Je kunt je concentreren, soms tot op het punt van perfectionisme.
"ADHD" is eigenlijk een verkeerde benaming. Het is niet zozeer een stoornis van onoplettendheid, maar eerder een stoornis van wisselende aandacht. De aandacht varieert afhankelijk van iemands interesse in een activiteit. Hyperfocus, of intense interesse, is aan het ene uiterste, maar nog steeds gekoppeld aan de dopaminedeficiënties die ook bijdragen aan onoplettendheid.
Bij volwassenen die meer moeite hebben met hyperfocus dan met onoplettendheid, wordt ADHD vaak over het hoofd gezien. Hyperfocussen kan op sommige manieren zelfs worden gezien als een positief en behulpzaam symptoom. Maar het heeft ook zijn nadelen - het overschakelen van intense focus naar iets anders kan moeilijk zijn, wat invloed kan hebben op dagelijkse activiteiten.
4. Je hebt geen geschiedenis van problemen op school - in schril contrast met je leeftijdsgenoten met academische problemen die leidden tot hun eerdere ADHD-diagnose.
ADHD heeft NIETS te maken met je intelligentie, schoolprestaties of niveau van succes. Je kunt een goede student zijn, zeer deskundig en succesvol, en toch gediagnosticeerd worden met ADHD.
Individuen met een hoog IQ worden vaak over het hoofd gezien voor ADHD, omdat ze nog steeds bovengemiddeld functioneren of op een adequaat niveau ondanks hun tekortkomingen. Vaak verhult het "normale" functioneren de tijd en moeite die nodig is om te compenseren voor ADHD-symptomen.
5. Je bent georganiseerd en werkt nauwkeurig, niet chaotisch en onzorgvuldig.
Het is gebruikelijk dat mensen met ADHD enigszins obsessieve en compulsieve gedragingen ontwikkelen om hun symptomen te beheersen. Je kunt bijvoorbeeld:
• Overmatig voorbereiden op een examen om te anticiperen op problemen met tijdsbeheer, concentratie en planning die invloed kunnen hebben op je cijfer.
• Geobsedeerd raken door netheid en een fascinatie hebben met opruimtechnieken en gadgets. Voor jou is dit een must om te compenseren voor je overmatige consumptie en organisatorische moeilijkheden.
• Bijna dwangmatige controlegedragingen vertonen om chronische vergeetachtigheid en het kwijtraken van spullen te beheersen.
Deze ADHD-copingstrategieën kunnen obsessief-compulsieve stoornis (OCD) nabootsen, maar de twee stoornissen zijn verschillend.
6. Je hebt moeite om je gevoelens te beheersen en fluctueert tussen overmatige emoties en het ontbreken ervan.
Of je nu als kind gediagnosticeerd bent of later in het leven, een persoon met ADHD krijgt vaker negatieve opmerkingen te horen over hun symptomen en gedragingen. Ze kunnen van ouders, vrienden en anderen te horen krijgen over hun onderprestaties en beschuldigd worden van luiheid, onvolwassenheid en egoïsme. Deze levenslange kritieken kunnen leiden tot gevoelens van schuld en schaamte en de problemen met emotionele regulatie verergeren.
Rejection Sensitive Dysphoria (RSD), een fenomeen dat verwijst naar intense negatieve gevoelens door waargenomen of werkelijke kritiek, maakt ook deel uit van emotionele dysregulatie als een belangrijk onderdeel van de ADHD-ervaring voor volwassenen.
7. Je hebt al een stemmingsstoornis en/of angststoornis.
Tenzij je direct beoordeeld wordt op ADHD, kan eerst een meer duidelijke stemmings- of angststoornis gediagnosticeerd worden - of verkeerd gediagnosticeerd. Een verkeerde diagnose kan leiden tot meerdere mislukkingen met medicijnen voordat een juiste diagnose gesteld wordt.
De meeste psychiaters zijn niet zo bekend met ADHD bij volwassenen als ze zijn met stemmings- en angststoornissen. Pas recentelijk wordt volwassen ADHD onderwezen in opleidingsprogramma's voor psychiatrie.
Tijdens een initiële psychiatrische beoordeling kunnen ADHD-symptomen verward worden met andere aandoeningen. Je behandelaar kan je "overweldigende en opgewonden" emoties bijvoorbeeld onterecht labelen als angst. Je kunt zelfs vermoeden dat je een stemmingsstoornis hebt omdat je je "verveeld en ongemotiveerd" voelt.
8. Je hebt slapeloze nachten.
Historisch gezien werd slecht slapen beschouwd als een apart probleem van ADHD. Echter, onderzoekers hebben recentelijk geopperd dat ADHD ook geassocieerd wordt met een verstoord slaap-waakritme. Geschat wordt dat 75% van de kinderen en volwassenen met ADHD slaapproblemen heeft. (European College of Neuropsychopharmacology)
Volwassenen met ADHD hebben vaak te maken met verschillende slaapproblemen. Ze vinden het moeilijk om in slaap te vallen vanwege een brein dat niet kan stoppen met piekeren, en worstelen om in slaap te blijven vanwege lichamelijke rusteloosheid. Ook hebben ze moeite met wakker worden, omdat ze meestal niet in de diepste slaapfase komen tot in de vroege ochtend.
9. Je hebt moeite met middelenmisbruik en/of eetstoornissen.
Het gebrek aan voldoende dopamine in je hersenen kan leiden tot verveling en impulsief gedrag zoals misbruik van verboden middelen en zelfs eetstoornissen, vooral als ADHD ongediagnosticeerd blijft. Wanneer mensen eindelijk hulp zoeken, kunnen ze verkeerd gediagnosticeerd worden of alleen gediagnosticeerd worden met een stemmings- of angststoornis, wat leidt tot een ineffectieve medicatiekuur en meer wanhoop en hopeloosheid, waardoor de cyclus van middelenmisbruik, zelfmedicatie en ongeordende eetpatronen in stand wordt gehouden.
10. Je hebt moeite met allerlei soorten relaties.
Het is moeilijker om aandachtig en emotioneel afgestemd te zijn op anderen wanneer afleidbaarheid een probleem is. ADHD kan invloed hebben op je vermogen om te communiceren en natuurlijk contact te maken met een breed scala aan mensen. Je relaties kunnen lijden en uiteindelijk kun je je losgekoppeld voelen van je partner, familie en vrienden. Je kunt gemakkelijk het contact met anderen verliezen door ADHD-symptomen zoals vergeetachtigheid en desorganisatie. Helaas kan dit ervoor zorgen dat anderen je als egoïstisch en zelfgericht bestempelen. ADHD kan ook je emotionele en fysieke intimiteit met je partner verstoren, en mogelijk zelfs voorkomen dat je überhaupt romantische relaties aangaat.
Herken je jezelf in heel wat zaken of blijf je met vragen zitten, neem gerust contact op via het contactformulier of via e-mail.
Lees ook: ADHD in het Dagelijks Leven: 20 Onverwachte Voorbeelden die Je Moet Kennen